Ritalin là gì?

Ritalin là tên thường gọi để chỉ Methylphenindate, một loại ma túy được Cơ quan phòng, chống ma túy của Hoa Kỳ (DEA) đưa vào Bảng II – Danh mục các chất ma túy cùng với Cocaine, Morphine và Amphetamine. Loại ma túy này thường bị giới trẻ ở Hoa Kỳ lạm dụng do có đặc tính kích thích cao. Ritalin được sử dụng như một loại thuốc với các tác dụng phụ lên hệ thần kinh như: mất ngủ, lo lắng, chán ăn, giảm cân hay gây ra một số rối loạn về tim mạch. Các nhà sản xuất từ lâu đã từng cảnh báo sự lệ thuộc vào Retalin khi sử dụng. Ritalin xuất hiện dưới dạng viên có kích thước nhỏ bằng viên thuốc Aspirin với dòng chữ “Ciba” được dập trên bề mặt. Dạng viên với hàm lượng 5 miligram có màu vàng còn viên có hàm lượng 20 miligram có cả màu trắng hoặc màu vàng. Loại thuốc này được mô tả là chất kích thích hệ thần kinh trung ương. Tuy nhiên ngay cả nhà sản xuất cũng phải thừa nhận rằng tác động của loại thuốc này lên cơ thể còn chưa hoàn toàn được làm rõ. Những người lạm dụng nó thường nghiền nát viên thuốc thành bột và hít nó. Đây là loại thuốc hòa tan trong nước do vậy người nghiện ma túy cũng có thể hòa thành dung dịch sau đó chích vào tĩnh mạch. Cơ quan kiểm soát ma túy của Mỹ (DEA) cho biết, những người sử dụng ma túy đã lấy Methylphenidate từ nguồn dược phẩm hợp pháp. Nói một cách khác, mỗi viên thuốc bị lạm dụng hoặc ở dạng nguyên vẹn hoặc đã được nghiền thành bột hoặc pha thành dung dịch đều có nguồn gốc từ các nhà máy điều chế hợp pháp. Không một viên nào được sản xuất bất hợp pháp từ các cơ sở điều chế bí mật. Các tên thường gặp trên đường phố: Cô ca dành cho người ăn kiêng; Cocaine dành cho trẻ con; Vitamin – R hay thuốc để thông minh hơn.

Tháng 6 năm 2005, Cơ quan quản lý thuốc và thực phẩm Hoa Kỳ đã công bố một số cảnh báo rằng Ritalin và các loại thuốc tương tự có thể gây ra ảo giác, các triệu chứng tâm thần như hoang tưởng, các hành vi hung hăng, bạo lực, tự sát v.v… Ritalin cho các dấu hiệu đặc trưng của các chất kích thích đó là tay run, cơ giật liên hồi, hoang tưởng và có dấu hiệu như côn trùng bò trên thân thể. Nếu ai đó so sánh Ritalin với Cocaine thì cũng chẳng có gì sai. Về cấu trúc hóa học, Ritalin rất giống với Cocaine. Khi chích dung dịch Ritalin, người sử dụng cũng có những khoái cảm rất giống với Cocaine. Năm 2000, DEA đã làm thực hiện một nghiên cứu và kết quả cho thấy không có sự khác biệt nào trong trường hợp người hoặc động vật sử dụng cocaine  và Ritalin.

Ritalin có ở đâu? Tại sao lại phổ biến như vậy?

Tại Hoa Kỳ, để kiếm Ritalin thật không khó. Ritalin và các dạng ma túy kích thích có ở mọi nơi, ngay tại trường trung học cơ sở hoặc trung học phổ thông, bạn chắc chắn sẽ có rất nhiều người sẵn sàng cung cấp. Họ có thể  là những đối tượng mua bán ma túy chuyên nghiệp hoặc những học sinh muốn kiếm chút lợi nhuận từ bản thân bạn. Tại một số trường học, có khoảng 20% học sinh thường xuyên sử dụng ma túy. DEA phát hiện ra rằng những trường này có nhiều loại thuốc này hơn những hiệu thuốc xung quanh đó. Ritalin rất dễ kiếm mà lại rẻ tiền. Lấy một đơn thuốc từ ai đó; ăn trộm của anh chị em hoặc mua một đơn thuốc giả mạo nào đó. Sau đó thì những viên thuốc này được bán khắp mọi nơi. Mỗi viên sau đó được bán trao tay tại trường từ 1-2 USD. Ngoài thị trường chợ đen có khi tới 20 USD.

Thực trạng tình hình lạm dụng Ritalin:

Vào năm 2006 có tới 7 triệu người Mỹ lạm dụng các loại tân dược trong đó có Ritalin. Số này còn nhiều hơn số người sử dụng Cocain, heroin, Ecstacy, các chất thơm gây nghiện cộng lại. Nếu so với con số thống kê vào năm 2000 thì số người lạm dụng đã tăng trên 80%. Thống kê vào năm 2007 cho thấy 3,8% học sinh lớp 12 tự nhận họ đã từng sử dụng Ritalin trong vòng 12 tháng qua. Một trong những nguyên nhân gia tăng số người lạm dụng Ritalin là số đơn thuốc về Ritalin và các chất kích thích khác gia tăng trong xã hội. Số đơn thuốc về các chất kích thích tăng từ 5 triệu vào năm 1991 lên 35 triệu đơn vào năm 2007. Số ca cấp cứu do sử dụng Ritalin quá liều vì thế cũng tăng từ 271 ca vào năm 1990 lên 3.601 ca vào năm 2004. Từ năm 1990 đến 2000, ở Mỹ đã có 186 ca tử vong liên quan đến Ritalin. Nguy hiểm nhất là những người hít Ritalin với liều lượng cao. Từ năm 1995 đến này, DEA liệt Ritalin vào danh mục các loại thuốc bị trộm cắp nhiều nhất.

Ritalin tác động lên cơ thể rất giống với ma túy đá hoặc các chất kích thích khác. Nó làm mất cảm giác ngon miệng khi ăn, mất ngủ hoặc làm cho tim đập nhanh. Khi áp lực lên tim quá tầm kiểm soát, sẽ dẫn đến tử vong. Đã có trường hợp thiếu niên bị đột quỵ trong khi trượt ván và chết do có tiền sử sử dụng Ritalin trong thời gian dài. Trong trường hợp chích dung dịch chứa Ritalin, các phần tử nhỏ bé Ritalin chưa hòa tan hoàn toàn trong nước sẽ đọng trong các mao mạch sau đó sẽ phá hủy hệ mao mạch của phổi hoặc mao mạch của võng mạc. Bên cạnh các tác động không mong đợi lên cơ thể, Ritalin còn gây ra nhiều hệ lụy cho tâm lý thậm chí ngay cả trường hợp người đó mới bắt đầu sử dụng trong một thời gian ngắn. Các dấu hiệu hoang tưởng  hoặc các triệu chứng tâm thần khác thường thấy ở những đối tượng này. Một nghiên cứu tại bang Texas của Mỹ cho biết việc sử dụng Ritalin có nguy cơ gây ra bệnh ung thư hoặc sinh ra các đột biến về gen.

Ritalin mới là khởi đầu của vấn đề:

Một số nghiên cứu đã khẳng định, những người bắt đầu với Ritalin có xu hướng chuyển sang sử dụng Cocaine rất cao. Do độ dung nạp tăng cao, sau Ritalin, để đạt được khoái cảm, người nghiện Ritalin thường chuyển sang Cocaine. Hoặc khi bị Ritalin làm cho mệt mỏi, người sử dụng có tâm lý muốn chuyển sang một loại ma túy khác để xua đuổi sự mệt mỏi này và Cocaine là loại ma túy mà họ hướng tới. Nói chính xác hơn, Ritalin không dẫn họ tới ma túy khác mà bản thân người đó muốn sử dụng một loại ma túy khác để giũ bỏ sự mệt mỏi do Ritalin mang lại cho họ. Khi đang có cảm giác phê do Ritalin mang lại thì các vấn đề khác tạm thời bị che đậy. Tuy nhiên khi hết phê, người sử dụng nó lại đối mặt với các vấn đề rắc rối một cách nghiêm trọng hơn cả trước lúc họ sử dụng ma túy. Bắt buộc phải sử dụng loại ma túy khác vì Ritalin không còn tác dụng nữa. Những nghiên cứu trên thanh thiếu niên cho thấy những người đã sử dụng Ritalin thì nguy cơ sử dụng Heroin sẽ cao hơn 12 lần so với người không sử dụng Ritalin và 15 lần sử dụng Ecstacy và 21 lần sử dụng Cocaine.

Ở Mỹ, mua bán Ritalin bị coi là hành vi phạm tội hình sự rất nặng. Chỉ cần phát hiện mua bán, chia nhau 1-2 viên Ritalin có thể bị phạt tù tới 20 năm và số tiền phạt lên đến 1 triệu USD. Nếu  ai đó làm người khác chết hoặc bị tổn thương nặng liên quan đến Ritalin, mức phạt tù sẽ từ 20 năm đến chung thân.

Đại tá Tạ Đức Ninh

Văn phòng Thường trực phòng, chống tội phạm và ma túy, Bộ Công an

***

(Tài liệu tham khảo: Sự thật về các loại ma túy, New York 2016)