Ngày 01/01/2016, Luật Bảo hiểm xã hội mới chính thức có hiệu lực, thay thế cho Luật bảo hiểm xã hội năm 2006. Một trong những thay đổi đáng chú ý của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2016 là những quy định mới trong chế độ thai sản.

Ngày 11/11/2015, Chính phủ ban hành Nghị định số 115/2015/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) về bảo hiểm xã hội bắt buộc trong đó có quy định những nội dung liên quan đến chế độ thai sản. Cụ thể như sau:

1. Chế độ thai sản cho người cha

Lao động nam đang đóng BHXH khi vợ sinh con cũng được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản từ 5 đến 14 ngày (trong khoảng thời gian 30 ngày đầu kể từ ngày vợ sinh con), cụ thể:

- Lao động nam có vợ sinh con được nghỉ 5 ngày làm việc, trường hợp vợ sinh con phải phẫu thuật hoặc sinh con dưới 32 tuần tuổi được nghỉ 7 ngày làm việc.

- Trường hợp vợ sinh đôi thì được nghỉ 10 ngày làm việc, từ sinh ba trở lên thì cứ thêm mỗi con được nghỉ thêm 3 ngày làm việc. Trường hợp vợ sinh đôi trở lên mà phải phẫu thuật thì được nghỉ 14 ngày làm việc.

2. Chế độ thai sản cho người mang thai hộ

Trước đây, Luật Bảo hiểm xã hội năm 2006 chưa có quy định chế độ thai sản cho người mang thai hộ. Tuy nhiên, từ 1/1/2016 khi Luật Bảo hiểm xã hội mới có hiệu lực thì chính sách này bắt đầu được áp dụng.

Người mang thai hộ được hưởng chế độ thai sản về khám thai, sẩy thai, nạo hút, thai chết lưu, chế độ sinh con,… từ thời điểm mang thai cho đến thời điểm giao đứa trẻ cho người mẹ nhờ mang thai hộ nhưng không vượt quá 6 tháng; được hưởng trợ cấp một lần cho mỗi con bằng 02 lần mức lương cơ sở tại tháng lao động nữ mang thai hộ sinh con

Trong trường hợp kể từ ngày sinh đến thời điểm giao đứa trẻ mà thời gian hưởng chế độ thai sản chưa đủ 60 ngày thì người mang thai hộ vẫn được hưởng chế độ thai sản cho đến khi đủ 60 ngày tính cả ngày nghỉ lễ, nghỉ tết, ngày nghỉ hằng tuần.

3. Chế độ thai sản cho người mẹ nhờ mang thai hộ

Người mẹ nhờ mang thai hộ cũng được hưởng chế độ thai sản từ thời điểm nhận con cho đến khi con đủ 6 tháng tuổi.

Nếu người mang thai hộ không tham gia hoặc không đủ điều kiện hưởng BHXH bắt buộc thì người mẹ nhờ mang thai hộ được hưởng trợ cấp một lần cho mỗi con bằng 02 lần mức lương cơ sở tại tháng người mang thai hộ sinh con.

Nếu cả người mang thai hộ và người mẹ nhờ mang thai hộ đều không tham gia hoặc không đủ điều kiện hưởng BHXH bắt buộc thì người chồng đang đóng BHXH bắt buộc vào quỹ ốm đau, thai sản của người mẹ nhờ mang thai hộ được hưởng trợ cấp một lần bằng 02 lần mức lương cơ sở tại tháng sinh cho mỗi con.

4. Chế độ thai sản trong trường hợp mẹ chết hoặc con chết

Trường hợp con chết:

- Con dưới 2 tháng tuổi bị chết thì mẹ được nghỉ việc 4 tháng tính từ ngày sinh con.

- Con từ 2 tháng tuổi trở lên bị chết thì mẹ được nghỉ việc 2 tháng tính từ ngày con chết, nhưng không quá 6 tháng và không tính vào thời gian nghỉ việc riêng theo quy định của pháp luật và lao động.

Trường hợp mẹ chết:

- Người mẹ có tham gia BHXH: Cha hoặc người trực tiếp nuôi dưỡng được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản đối với thời gian nghỉ thai sản còn lại của người mẹ (luật cũ quy định thời gian hưởng là cho đến khi con đủ 4 tháng tuổi).

- Người mẹ không tham gia BHXH hoặc có tham gia nhưng không đủ điều kiện được hưởng chế độ thai sản: Cha hoặc người trực tiếp nuôi dưỡng được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản khi con đủ 6 tháng tuổi. Nếu cha, người trực tiếp nuôi không nghỉ việc thì ngoài tiền lương còn được hưởng chế độ thai sản với thời gian còn lại của mẹ theo quy định.

5. Dưỡng sức, phục hồi sức khoẻ sau thai sản

Sau thời gian hưởng chế độ thai sản, trong khoảng thời gian 30 ngày đầu làm việc (luật cũ quy định trong vòng 1 năm) nếu sức khoẻ của lao động nữ chưa phục hồi thì được nghỉ dưỡng sức, phục hồi sức khoẻ từ 05 đến 10 ngày. Thời gian nghỉ bao gồm cả ngày nghỉ lễ, nghỉ Tết, nghỉ hàng tuần.

Mức hưởng chế độ dưỡng sức, phục hồi sức khỏe sau thai sản một ngày được quy định chung là bằng 30% mức lương cơ sở. Trước đó, tỷ lệ này trong quy định cũ là 25% lương cơ sở nếu nghỉ dưỡng sức, phục hồi tại gia đình, 40% mức lương cơ sở nếu nghỉ dưỡng sức, phục hồi tại cơ sở tập trung.

6. Lao động nữ đi làm trước khi hết thời hạn nghỉ sinh con

Lao động nữ có thể đi làm trước khi hết thời hạn nghỉ sinh con khi có đủ điều kiện sau:

- Sau khi đã nghỉ hưởng chế độ ít nhất được 4 tháng (luật cũ quy định 2 tháng)

- Phải báo trước và được người sử dụng lao động đồng ý.

Ngoài tiền lương của những ngày làm việc, lao động nữ đi làm trước khi hết thời hạn nghỉ sinh con vẫn được hưởng chế độ thai sản cho đến khi đủ 6 tháng.

7. Chế độ sẩy thai, nạo hút thai hoặc thai chết lưu hoặc phá thai bệnh lý

Trong trường hợp sẩy thai, nạo hút thai hoặc thai chết lưu, lao động nữ được nghỉ 10 ngày nếu thai dưới 5 tuần tuổi, nghỉ 20 ngày nếu thai từ 5 tuần tuổi đến dưới 13 tuần tuổi, nghỉ 40 ngày nếu thai từ 13 tuần tuổi đến dưới 25 tuần tuổi và nghỉ 50 ngày nếu thai từ 25 tuần tuổi trở lên.

8. Chế độ thai sản khi nhận con nuôi

Người lao động nhận nuôi con nuôi dưới 06 tháng tuổi thì được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản cho đến khi con đủ 06 tháng tuổi (luật cũ quy định thời gian hưởng là cho đến khi con đủ 04 tháng tuổi)

Trường hợp cả cha và mẹ cùng tham gia bảo hiểm xã hội đủ điều kiện hưởng chế độ thai sản quy định thì chỉ cha hoặc mẹ được nghỉ việc hưởng chế độ.

9. Điều kiện hưởng chế độ thai sản

Trường hợp lao động nữ sinh con, mang thai hộ, nhờ mang thai hộ, nhận nuôi con nuôi thì phải đóng bảo hiểm xã hội từ đủ 06 tháng trở lên trong vòng 12 tháng trước khi sinh con hay nhận nuôi con nuôi thì được hưởng chế độ thai sản.

Lao động nữ sinh con đã đóng bảo hiểm xã hội từ đủ 12 tháng trở lên mà khi mang thai phải nghỉ việc để dưỡng thai theo chỉ định của cơ sở khám chữa bệnh thì phải đóng bảo hiểm xã hội từ đủ 3 tháng trở lên trong thời gian 12 tháng trước khi sinh con mới được hưởng chế độ thai sản.

Lao động đủ điều kiện hưởng chế độ thai sản mà chấm dứt hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc hoặc thôi việc trước khi sinh con, nhận nuôi con nuôi dưới 06 tháng tuổi thì vẫn được hưởng chế độ thai sản theo quy định.

Luật Bảo hiểm xã hội còn bổ sung trường hợp chỉ có cha tham gia bảo hiểm xã hội thì khi vợ sinh con, cha được trợ cấp một lần bằng 2 tháng lương cơ sở cho mỗi con.

Hà Phương