Đổi mới tổ chức, phương thức hoạt động của công đoàn ngành Trung ương đáp ứng yêu cầu hiện nay
Thứ ba, 22/02/2022 - 15:28
Trong hệ thống Công đoàn Việt Nam, các công đoàn ngành đóng vai trò quan trọng trong việc tập hợp người lao động theo ngành nghề.
Trong hệ thống Công đoàn Việt Nam, các công đoàn ngành đóng vai trò quan trọng trong việc tập hợp người lao động theo ngành nghề. Tuy nhiên, trong bối cảnh kinh tế thị trường, tổ chức và hoạt động của các công đoàn ngành đã bộc lộ những bất cập: Số lượng đoàn viên, người lao động suy giảm khi sắp xếp chuyển đổi doanh nghiệp Nhà nước, cơ cấu tổ chức theo mô hình quản lý hành chính tương ứng bị phá vỡ, nội dung hoạt động chưa thích ứng với sự phát triển kinh tế-xã hội, kinh tế thị trường định hướng XHCN, công tác đào tạo, quản lý, sử dụng cán bộ công đoàn chưa hiệu quả.
Thời gian tới, điều kiện và môi trường hoạt động của các công đoàn ngành dự báo có những thay đổi quan trọng, nhất là cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 diễn ra nhanh chóng, tác động sâu rộng đến việc làm, đời sống của đoàn viên, người lao động. Việc ký kết tham gia các FTA thế hệ mới, tiếp tục đẩy mạnh CNH-HĐH và hội nhập quốc tế sẽ tác động sâu sắc đến mô hình tổ chức, nội dung, phương thức hoạt động của Công đoàn Việt Nam, trong đó có các công đoàn ngành trung ương. Bên cạnh đó thế lực thù địch không ngừng chống phá Đảng, Nhà nước, nhân dân thông qua các thủ đoạn lôi kéo, kích động người lao động không gia nhập công đoàn, mâu thuẫn với người sử dụnglao động, với công đoàn cơ sở, gây mất ổn định sản xuất kinh doanh tại doanh nghiệp...
Bối cảnh trên đặt ra yêu cầu cấp bách phải tiếp tục hoàn thiện mô hình tổ chức và đổi mới mạnh mẽ, thực chất hoạt động của Công đoàn Việt Nam, trong đó có các công đoàn ngành trung ương. Đây cũng chính chỉ đạo của Đảng đối với tổ chức Công đoàn Việt Nam tại Nghị quyết 02-NQ/TW ngày 12/6/2021 của Bộ chính trị về Đổi mới tổ chức và hoạt động của Công đoàn Việt Nam trong tình hình mới. Để tiếp tục khẳng định vị thế của tổ chức Công đoàn – tổ chức đại diện, bảo vệ người lao động, Công đoàn Việt Nam nói chung và các công đoàn ngành trung ương nói riêng cần nghiên cứu đổi mới mô hình tổ chức và phương pháp hoạt động, nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
Giải pháp đổi mới, hoàn thiện mô hình tổ chức công đoàn ngành Trung ương ở Việt Nam
Mô hình cơ cấu tổ chức công đoàn ngành trung ương đảm bảo sự lãnh đạo toàn diện của Đảng thông qua đường lối, chủ trương, văn bản chỉ đạo, qua nhân sự cụ thể (chủ tịch công đoàn ngành trung ương, công đoàn tập đoàn, tổng công ty trực thuộc Tổng Liên đoàn là thành viên cấp ủy Đảng). Sự gắn bó, thống nhất với hoạt động chung của cơ quan chuyên môn (Bộ, tập đoàn, tổng công ty); là cầu nối quan trọng, truyền tải thông tin nhanh chóng giữa cơ quan chuyên môn với người lao động và ngược lại. Ở mỗi cấp, tổ chức công đoàn luôn có sự gắn kết, phối hợp hoạt động với các tổ chức chính trị-xã hội đồng cấp cùng chung mục đích góp phần ổn định, phát triển bền vững Bộ, ngành, đất nước. Trong quá trình phát triển, các công đoàn ngành trung ương thành lập, tồn tại, tách nhập đều gắn với thay đổi của bộ máy quản lý nhà nước. Việc sáp nhập nhiều bộ, ngành nên tổ chức công đoàn cũng được điều chỉnh tương ứng thành công đoàn đa ngành đa lĩnh vực, thiếu tính chuyên sâu ngành nghề. Cơ sở hình thành công đoàn ngành trung ương không bắt đầu từ sự liên kết nghề nghiệp mà căn cứ vào mô hình quản lý hành chính, vì vậy không tạo nên sức mạnh tập thể trong hoạt động chung, nhất là việc xây dựng TƯLĐTT cấp ngành.
Để trước mắt củng cố, duy trì ổn định mô hình tổ chức công đoàn ngành trung ương và công đoàn Tập đoàn, tổng công ty trực thuộc Tổng Liên đoàn, các công đoàn ngành trung ương và tương đương, công đoàn Tập đoàn, tổng công ty trực thuộc Tổng Liên đoàn phối hợp với liên đoàn lao động các tỉnh, thành phố đang quản lý các công đoàn cơ sở trong các đơn vị, doanh nghiệp trực thuộc các bộ, ngành trung ương chuyển giao công đoàn cơ sở cho công đoàn ngành trung ương quản lý, chỉ đạo hoạt động theo đúng chỉ đạo của Tổng Liên đoàn. Ngoài ra, tổ chức thực hiện việc công nhận đối với các công đoàn cơ sở khác thành lập mới hoặc tiếp nhận các công đoàn cơ sở đang do liên đoàn lao động địa phương quản lý có nguyện vọng chuyển về sinh hoạt với các công đoàn ngành trung ương và tương đương khi có sự đồng thuận của liên đoàn lao động các địa phương.
Các công đoàn ngành trung ương và tương đương, công đoàn Tập đoàn, công đoàn tổng công ty trực thuộc Tổng Liên đoàn triển khai thực hiện đúng chỉ đạo của Tổng Liên đoàn về tiếp tục quản lý, chỉ đạo hoạt động đối với các công đoàn cơ sở trong các bộ, ngành trung ương sau khi tái cơ cấu nhà nước không có cổ phần hoặc không nắm giữ cổ phần chi phối. Đối với các công đoàn cơ sở này, các công đoàn ngành trung ương và tương đương, công đoàn Tập đoàn, tổng công ty trực thuộc Tổng Liên đoàn cần quan tâm chỉ đạo để ổn định tổ chức bộ máy công đoàn cơ sở, hỗ trợ cho hoạt động của các công đoàn cơ sở trong điều kiện mới về QHLĐ tại doanh nghiệp; tập trung ưu tiên chỉ đạo hoạt động tại các công ty cổ phần, doanh nghiệp nhỏ không có tổ chức đảng hoặc có nhưng sinh hoạt không cùng hệ thống; không có vốn hoặc có vốn dưới 50% của nhà nước; tại các công ty, tập đoàn tư nhân...Tùy theo điều kiện cụ thể, có thể chuyển giao các đơn vị do công đoàn cấp trên cơ sở quản lý về các công đoàn ngành trung ương và tương đương, công đoàn Tập đoàn, tổng công ty trực thuộc Tổng Liên đoàn động trực tiếp quản lý.
Các công đoàn doanh nghiệp thuộc công đoàn ngành Trung ương, công đoàn tổng công ty trực thuộc Tổng Liên đoàn nếu đủ điểu kiện theo quy định Điều lệ Công đoàn Việt Nam đều thành lập công đoàn cơ sở để đảm bảo đầy đủ địa vị pháp lý thực hiện vai trò, chức năng, nhiệm vụ theo quy định của Luật Công đoàn, Bộ luật Lao động và Điều lệ Công đoàn Việt Nam
Các công đoàn ngành và tương đương, công đoàn Tập đoàn, tổng công ty trực thuộc Tổng Liên đoàn chú trọng chỉ đạo các công đoàn cơ sở, nghiệp đoàn tuyên truyền, vận động để kết nạp người lao động chưa phải là đoàn viên công đoàn tham gia tổ chức công đoàn.
Để từng bước sắp xếp lại các công đoàn ngành Trung ương, công đoàn Tập đoàn, tổng công ty trực thuộc Tổng Liên đoàn, cần thực hiện thí điểm hình thành công đoàn ngành mới theo mô hình liên kết công đoàn ngành toàn quốc từ trung ương đến địa phương theo nghề hoặc theo ngành chuyên biệt. Đối với các công đoàn cơ sởdoanh nghiệp trực thuộc công đoàn ngành trung ương quản lý trực tiếp, nếu quy mô nhỏ (dưới 200 đoàn viên) thì xem xét chuyển giao về công đoàn ngành địa phương. Sau khi tổng kết thí điểm, sắp xếp tổ chức các công đoàn ngành hiện nay theo mô hình xuyên suốt theo ngành, lĩnh vực, liên kết các công đoàn ngành địa phương để hình thành công đoàn ngành trung ương.
Sắp xếp tổ chức, liên kết tất cả các công đoàn cơ sở trên địa bàn tỉnh, thành phố theo từng nhóm ngành nghề để hình thành các công đoàn ngành, nghề địa phương; thực hiện liên kết các công đoàn ngành địa phương để hình thành công đoàn ngành trung ương. Việc củng cố và phát triển công đoàn ngành địa phương trong tình hình mới mang tính chất quyết định trong đổi mới tổ chức của các công đoàn ngành, nghề toàn quốc. Nếu xây dựng được mạng lưới công đoàn ngành địa phương mạnh thì liên kết theo ngành, nghề toàn quốc sẽ tạo sức mạnh đủ năng lực cạnh tranh, đồng thời có thể thu hút được tổ chức khác của người lao động tham gia liên kết vào hệ thống công đoàn ngành.
Các công đoàn ngành trung ương thí điểm thực hiện thành lập các nghiệp đoàn hoặc mô hình tập hợp phù hợp người lao động trong ngành tại các doanh nghiệp chưa có tổ chức công đoàn và người lao động khu vực phi chính thức.
Giải pháp nâng cao hiệu quả phương pháp hoạt động của công đoàn ngành Trung ương ở Việt Nam
Hội nhập kinh tế của nước ta cũng đòi hỏi phải hoàn thiện hệ thống pháp luật theo thông lệ quốc tế, thực hiện công khai, minh bạch làm cho môi trường kinh doanh ngày càng được cải thiện. công đoàn ngành trung ương có nhiều cơ hội học hỏi kinh nghiệm của các quốc gia trong quá trình hội nhập để hoàn thiện các chức năng, phương thức hoạt động. Có thể thấy, hoạt động công đoàn ngày càng trở nên thiết thực, tập trung vào nhiệm vụ cốt lõi là đại diện, chăm lo, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của công nhân, viên chức, lao động; tích cực tham gia xây dựng QHLĐ hài hòa, ổn định, tiến bộ, góp phần quan trọng phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, so với yêu cầu phát triển ở nước ta những năm qua, hoạt động công đoàn còn chưa theo kịp, có mặt chậm đổi mới, còn bộc lộ nhiều hạn chế. Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra nhanh chóng tác động sâu sắc đến đời sống, sản xuất, việc làm và phương thức tập hợp người lao động; thị trường lao động và QHLĐ sẽ xuất hiện nhiều vấn đề mới, có mặt phức tạp hơn. Quá trình hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng trên nhiều cấp độ, đa dạng về hình thức, từng bước thích ứng với các nguyên tắc và chuẩn mực của thị trường toàn cầu. Việc thực thi các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới (CPTPP, EVFTA...) và các công ước quốc tế về lao động cũng đặt ra nhiều thách thức với tổ chức công đoàn. Một trong những thách thức lớn nhất đặt ra đối với tổ chức công đoàn khi Việt Nam tham gia các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới là việc pháp luật cho phép thành lập tổ chức của người lao động tại doanh nghiệp ngoài tổ chức Công đoàn Việt Nam. Đây là vấn đề rất mới, chưa có tiền lệ. Sự xuất hiện của tổ chức của người lao động tại doanh nghiệp ngoài Công đoàn Việt Nam có nguy cơ làm tăng chậm, thậm chí giảm số lượng đoàn viên cũng như số lượng công đoàncơ sở. Công tác phát triển đoàn viên, công đoàn cơ sở sẽ phải cạnh tranh với các tổ chức đại diện người lao động khác. Mục tiêu đổi mới là điều kiện cần và đủ để duy trì tốt hoạt động của các công đoànngành trung ương để củng cố vững chắc vị trí, thực hiện tốt chức năng của mình trong bối cảnh mới, khẳng định vai trò của ngành nghề trong hoạt động công đoàn, phù hợp với xu hướng phát triển chung của thế giới.
Để thực hiện tốt mục tiêu đổi mới phương thức hoạt động công đoàn, các công đoàn ngành trung ương cần đẩy mạnh công tác nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn về giai cấp công nhân và hoạt động công đoàn trong nền kinh tế thị trường; rút ra những bài học kinh nghiệm về hoạt động công đoàn trong các loại hình cơ sở. Tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức hoạt động công đoàn theo hướng khoa học, kịp thời, thiết thực, cấp trên phục vụ cấp dưới, công đoàn cơ sở gắn bó và phục vụ đoàn viên người lao động, phát huy dân chủ đi đôi với tăng cường kỷ luật, kỷ cương, hướng mạnh về cơ sở, tăng cường phối hợp, coi trọng giám sát và phản biện xã hội, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin trong hoạt động công đoàn. Phương thức hoạt động công đoàn được đổi mới thông qua việc đổi mới cách thức ban hành các chủ trương, nghị quyết, quan tâm lựa chọn những vấn đề cụ thể, bức xúc để ra nghị quyết và tập trung chỉ đạo thực hiện. Đổi mới công tác chỉ đạo điều hành, tác phong, lề lối làm việc, tăng cường phân cấp, phân quyền gắn với kiểm tra, giám sát. Đổi mới phương thức tập hợp, vận động đoàn viên, người lao động để xây dựng tổ chức lớn mạnh; tránh tình trạng chỉ đạo chồng chéo, có sự cạnh tranh trong phát triển đoàn viên và công đoàncơ sở giữa ngành và địa phương. Trong bối cảnh có thể có tổ chức đại diện người lao động tại doanh nghiệp, nhiệm vụ thu hút, tập hợp đông đảo đoàn viên, người lao động vào tổ chức Công đoàn Việt Nam trở thành nhiệm vụ sống còn. Các công đoàn ngành cần chủ động thông tin, giới thiệu một cách thuyết phục đến người lao động về vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ, những lợi ích khi tham gia Công đoàn Việt Nam. Đa dạng hóa phương thức truyền thông, quảng bá, trong đó tập trung sử dụng hiệu quả mạng xã hội và các nhân vật công chứng; xây dựng hệ thống tài liệu phong phú, linh hoạt, chú trọng xây dựng và phát hành một số sản phẩm tuyên truyền trên internet và mạng xã hội; tổ chức các nhóm nòng cốt của công đoàn tham gia các diễn đàn mạng để nắm bắt, tìm hiểu tâm tư, nguyện vọng của đoàn viên, người lao động. Hình thành phương thức tập hợp đoàn viên trên mạng xã hội, nhằm thu hút công nhân, định hướng họ vào các hoạt động có ích, gia tăng niềm tin vào tổ chức công đoàn. Trong quan hệ lao động, sử dụng phương thức đối thoại, thương lượng, hòa giải và các hành động tập thể khác, gắn với mục tiêu xây dựng QHLĐ hài hòa, ổn định, tiến bộ. Nâng cao hiệu quả và đổi mới phương thức hoạt động phù hợp với môi trường kinh tế thị trường và điều kiện hội nhập quốc tế.
Tăng cường hơn nữa công tác tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn, xây dựng chính sách để thu hút cán bộ công đoàn giỏi, có năng lực làm công tác công đoàn nhằm không ngừng phát huy tính chủ động, sáng tạo của đội ngũ cán bộ công đoàn, góp phần xây dựng, bổ sung hoàn thiện nội dung hoạt động công đoàn các ngành, các cấp ngày càng phong phú, thiết thực, phù hợp với chức năng công đoàn, góp phần đa dạng phương pháp hoạt động công đoàn mang lại hiệu quả cao.
Các cấp công đoàn cần tập trung xây dựng tổ chức công đoàn vững mạnh, không ngừng phát huy dân chủ trong tổ chức, hoạt động công đoàn nhằm tạo môi trường để khơi dậy tính sáng tạo của cán bộ, đoàn viên trong viêc đóng góp trí tuệ xây dựng, bổ sung nội dung, phương pháp hoạt động công đoàn. Mặt khác, xây dựng tổ chức công đoàn vững mạnh, đảm bảo sự thống nhất giữa nhận thức và hành động, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động và nâng cao chất lượng phối hợp chặt chẽ hoạt động giữa công đoàn và chính quyền đồng cấp.
Từng bước nâng cao chất lượng công tác thông tin báo cáo trong hệ thống các công đoàn ngành, đề cao trách nhiệm cá nhân và chế độ thực hiện thông tin báo cáo của lãnh đạo công đoàn. Từng bước đơn giản hóa, giảm thiểu các thủ tục hành chính.
Để việc đổi mới tổ chức và phương pháp hoạt động của công đoàn ngành trung ương hiệu quả cần có sự thống nhất để đổi mới tư duy và nhận thức, chủ động điều chỉnh mạnh dạn thực hiện để xây dựng tổ chức công đoàn có uy tín, có trách nhiệm, được đoàn viên và người lao động tin tưởng, tự nguyện tham gia, xứng đáng là tổ chức đại diện bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp chính đáng đoàn viên CNVCLĐ.
Trần Thanh Hương (theo congdoan.vn)