Quyền và trách nhiệm của công đoàn: Là những quyền hạn, nghĩa vụ và trách nhiệm của tổ chức công đoàn theo quy định của pháp luật, quy định của cơ quan có thẩm quyền, theo Điều lệ Công đoàn Việt Nam và các quy định của Tổng Liên đoàn LĐVN.

Hệ thống các văn bản pháp luật (Bộ Luật Lao động, Luật Công đoàn,…) và các văn bản quy định nói trên đã tạo nên địa vị pháp lý của tổ chức Công đoàn Việt Nam: Công đoàn có quyền, trách nhiệm đại diện, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động; tham dự các phiên họp, cuộc họp, kỳ họp, hội nghị; tham gia thanh tra, kiểm tra, giám sát; tuyên truyền, vận động, giáo dục người lao động và phát triển đoàn viên công đoàn, xây dựng công đoàn cơ sở.

Quyền hạn và trách nhiệm cụ thể của công đoàn trong việc tham gia thanh tra, kiểm tra, giám sát đối với hoạt động của cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp:

Về mặt nguyên tắc, việc tham gia thanh tra, kiểm tra, giám sát là một trong những chức năng, nhiệm vụ quan trọng của công đoàn các cấp. Khi làm tốt chức năng, nhiệm vụ này sẽ góp phần hỗ trợ, tạo điều kiện cho tổ chức công đoàn trong việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ khác có liên quan.

Theo quy định hiện hành (Điều 14 - Luật Công đoàn sửa đổi năm 2012), công đoàn có quyền và trách nhiệm sau: Tham gia, phối hợp với cơ quan nhà nước có thẩm quyền thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện chế độ, chính sách, pháp luật về lao động, công đoàn, cán bộ, công chức, viên chức, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và chế độ, chính sách, pháp luật khác có liên quan đến quyền, nghĩa vụ của người lao động; điều tra tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp,…

Chính vì vậy, khi tham gia hoặc phối hợp thanh tra, kiểm tra, giám sát cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, công đoàn có các quyền hạn cụ thể sau:

Thứ nhất, yêu cầu cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp cung cấp thông tin, tài liệu và giải trình những vấn đề có liên quan.

Thứ hai, kiến nghị biện pháp sửa chữa thiếu sót, ngăn ngừa vi phạm, khắc phục hậu quả và xử lý hành vi vi phạm pháp luật.

Thứ ba, trường hợp phát hiện nơi làm việc có yếu tố ảnh hưởng hoặc nguy hiểm đến sức khỏe, tính mạng người lao động, công đoàn có quyền yêu cầu cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân có trách nhiệm thực hiện ngay biện pháp khắc phục, bảo đảm an toàn lao động, kể cả trường hợp phải tạm ngừng hoạt động.

Văn phòng UBKT CĐNHVN

(Lược trích “Những điều cán bộ công đoàn cần biết về Bộ luật Lao động và Luật Công đoàn năm 2012” - Nxb Lao động, 2013)